Program “Fondacija našeg kraja – Zajednica se pita!” Trag fondacije je pokrenut krajem 2019. godine u Srbiji, uz podršku fondacije Čarls Stjuart Mot. Uz podršku Porticus fondacije i u partnerstvu sa Fondacijom tuzlanske zajednice, Fondacijom Mozaik, Mrežom za izgradnju mira i Fondacijom Hastor, početkom decembra 2020. godine pokrenut je program „FONDACIJA NAŠEG KRAJA – ZAJEDNICA SE PITA!” i u Bosni i Hercegovini sa ciljem da podstakne osnivanje lokalnih fondacija u BiH. U ovom programu, Trag fondacija traga za neformalnim grupama od minimalno troje ljudi iz iste zajednice koji su spremni da uče, rade i razvijaju se i istovremeno prikupljaju 15.000 eura od pojedinaca i kompanija u svojoj okolini, koje će Trag fondacija duplirati kako bi se obezbijedio osnivački ulog za osnivanje fondacije i prvi budžet za podršku inicijativama na lokalnom nivou. Prvi konkurs za prijave u Bosni i Hercegovini je bio otvoren do 29. januara 2021. godine i Trag fondacije je izabrala 5 inicijativnih grupa koje u svojim zajednicama rade na osnivanju lokalnih fondacija.

Šta su lokalne fondacije i kako se razlikuju od udruženja građana i ostalih fondacija?

Lokalna fondacija (eng. community foundation) djeluje na određenom geografskom području koji podrazumijeva dio velikog grada, grad, opštinu, nekoliko opština, kanton ili region. Ona djeluje kao nezavisno pravno lice i usmjerena je na razvoj određene lokalne zajednice, kroz pružanje finansijske i drugih vidova podrške inicijativama građana i građanki za rješavanje raznih važnih pitanja koja ih okružuju. Ova fondacija je strateški usmjerena na razvoj lokalne filantropije odnosno, na to da dobar dio sredstava za svoje funkcionisanje i podršku koju pruža inicijativama obezbjeđuje od pojedinaca i kompanija u toj istoj zajednici. Pored ovih strateških usmjerenja, karakteristika im je takođe ta da povezuju ljude iz različitih sfera života i inspirišu ih na solidarnost i saradnju kao i na zajedničku akciju kojom će postići dugoročne promjene. Iako se u Federaciji BiH i Republici Srpskoj lokalne fondacije i udruženja registruju po Zakonu o udruženjima i fondacijama, ova dva pravna lica se razlikuju po svojoj prirodi, jer su lokalne fondacije primarno donator, dok udruženja uglavnom samostalno sprovode inicijative u zajednici. Lokalne fondacije karakterišu još i snažni upravni odbori koji su podjednako važni kao i njihova izvršna tijela. Oni veoma aktivno učestvuju u radu lokalne fondacije, tako što programski oblikuju njen rad, grade partnerstva u zajednici i vrše nadzor nad radom fondacije kako bi obezbjedili njenu transparentnost, kredibilitet i nezavisnost od bilo kog pojedinca, pravnog lica ili institucije.

Koje su osnovne karakteristike lokalnih fondacija?

• Djeluju na određenom geografskom području – opštini, gradu, kantonu ili regionu. Do sada su se najuspješnijim pokazale lokalne fondacije koje su ustanovljene na područjima sa populacijom od 50.000-500.000 stanovnika, pošto taj opseg omogućava blizak dodir sa zajednicom, dobar broj i raznovrsnost građanskih inicijativa koje mogu biti podržane i dovoljno mogućnosti za uspješno prikupljanje sredstava;
• One su prvenstveno donatori jer pružaju finansijsku i druge vrste podrške inicijativama građana, usmjerenim na poboljšanje kvaliteta života na tom području;
• Razvijaju lokalnu filantropiju kroz prikupljanje sredstava od pojedinaca, preduzeća i drugih donatora u svojoj okolini i ulaganje tih sredstava u razvoj zajednice i njenih resursa;
• Predstavljaju mjesto susreta na kom se ljudi susreću, povezuju i inspirišu za zajedničku akciju čime se povećava nivo jedinstva i povjerenja među ljudima u zajednici;
• Utemeljene su u zajednici, uključuju građane u svoj rad i podržavaju razvoj lokalnih kapaciteta i stepena učešća građana u rješavanju važnih pitanja;
• Nisu tematski određene već podržavaju inicijative iz različitih oblasti koje građani vide kao važne;
• Djeluju transparentno, odgovorno i nezavisno od bilo kog pojedinca, organizacije, institucije, preduzeća ili političke partije i u svojim upravljačkim tijelima okupljaju ljude različitih profesija i interesovanja koji su zaduženi za izgradnju i održavanje dobre reputacije i kredibiliteta lokalne fondacije kod građana, donatora, korisnika i partnera;
• Razmišljaju i djeluju dugoročno. Svaka lokalna fondacija ima potencijal da nadživi okvire u kojima je nastala tako da njeno formiranje ne treba posmatrati kao kratkoročni projekat već kao entitet koji će se razvijati na duge staze i koji treba izgraditi tako da bude otporan na različite unutrašnje i spoljne izazove sa kojima se svakodnevno susrećemo;

Zašto su lokalne fondacije važne?

Lokalne fondacije su se pokazale kao ključni pokretač promjena u zajednici, jer mobilišu, inspirišu i osnažuju građane da se udruže i poboljšaju svoje neposredno okruženje. One postoje u cijelom svijetu i njih skoro 2.000 svakodnevno prikuplja sredstva od pojedinaca i kompanija u svom kraju kako bi tim sredstvima, uz energiju i znanje, podržale svoje sugrađane i njihove inicijative da svijet učine boljim za sve. One svojim radom otvaraju prostor i stvaraju prilike da građani, koji imaju zajednički problem, njega udruženo riješe a da donatori zajedničkim snagama podrže baš one oblasti koje smatraju važnim. Lokalna fondacija svima njima također omogućava da prate rezultate svog angažmana i ulaganja. U tom smislu, one grade mostove povjerenja među ljudima i podstiču ih da preuzmu inicijativu i da se okupe oko pozitivnih promjena. Ona također obezbjeđuje da se rezultati tih inicijativa održe na duži rok.

U trenutnom kontekstu, treba istaći da su lokalne fondacije u mnogim zemljama odigrale ključnu ulogu u adresiranju efekata pandemije. Fondacija tuzlanske zajednice je sprovodila kampanju “Solidarno protiv korona virusa”, kojom prikupljaju sredstva za neophodnu opremu za medicinske radnike, sredstva za online školovanje socijalno ugroženih đaka i druge potrepštine za porodice koje su se našle na rubu egzistencije. Lokalne fondacije iz Rumunije su, zajedničkim snagama, prikupile skoro 2 miliona eura za nabavku medicinske i zaštitne opreme kao i socio-ekonomsku podršku građanima pogođenim krizom. Trag fondacija je podržala Fondaciju Front iz Novog Pazara da preko svog Kluba heroja razvije online platformu koja koordiniše donatore oko prioritetnih potreba zajednice. Kroz ovu platformu je, u veoma kratkom roku, regrutovano preko 100 volontera i prikupljeno 80.000 eura koje su brzo usmjerene na rješavanje urgentnih pitanja.

Sve ovo nam ukazuje na to da su lokalne fondacije mnogo brže, agilnije i usmjerene na konkretne potrebe od bilo kog velikog sistema koji je bio paralizovan svojim proceduralnim i drugim ograničenjima. Tokom krize, one su uspjele da organizuju volontere i donatore da podrže najugroženije slojeve stanovništva. Zahvaljujući njima, adresirani su brojni problemi koji su, u svjetlu pandemije, ostali nevidljivi sistemu i njegovim institucijama. Iz tog razloga vjerujemo da su lokalne fondacije jedan od ključnih faktora za prevazilaženje efekata pandemije i jačanje otpornosti zajednice na sve izazove koji nam predstoje u budućnosti.

Koje mogu biti uloge i aktivnosti jedne lokalne fondacije?

Da bi imale pozitivan uticaj na svoje zajednice, lokalne fondacije prije svega djeluju tako što prikupljaju sredstva od pojedinaca i kompanija u svojoj sredini, transparentno stvaraju i upravljaju fondovima sa jasno određenom namjenom i njima podržavaju lokalne inicijative svojih sugrađana.

Između ostalog, lokalne fondacije:

• Finansiraju lokalne inicijative, bilo da su u pitanju kulturni, sportski ili obrazovni sadržaji, inicijative okrenute poboljšanju infrastrukture ili životne sredine, revitalizaciju javnih prostora ili građanski aktivizam. Teme koje će biti predmet podrške se biraju u konsultaciji sa lokalnim stanovništvom. Važno je istaći da lokalne fondacije ne pružaju samo finansijsku pomoć, već svojim sugrađanima i pokretačima inicijativa nude i savjete za osmišljavanje rješenja kao i znanja, vještine i drugu podršku neophodnu za uspješnu realizaciju njihovih ideja;
• Upravljaju tematskim fondovima koji su namjenjeni projektima ili inicijativama u određenoj oblasti. Ovakve fondove finansira veliki broj različitih donatora i njima se može podržati razvoj nekog određenog područja ili podstaći određeni pristup rješavanju nekog problema. Ovo mogu biti fondovi iz oblasti obrazovanja, kulture, sporta, zdravstva, razvoja zajednice ili drugih tema. Kroz ove fondove, neke lokalne fondacije dodjeljuju stipendije đacima i studentima, neke finansiraju volonterske akcije u oblasti zaštite životne sredine a neke podržavaju partnerske akcije građana, lokalne samouprave i lokalnih preduzeća, sve u cilju rješavanja društvenokorisnih pitanja na duži rok;
• Upravljaju i imenovanim fondovima koji najčešće nose ime donatora, bilo da je riječ o pojedincu, porodici ili kompaniji. Lokalna fondacija o namjeni ovog fonda odlučuje zajedno sa donatorom i oni zajednički raspoređuju sredstva na lokalne inicijative koje se kvalifikuju za donaciju;
• Pokreću zajednicu kroz organizaciju kulturnih, turističkih i sportskih manifestacija i drugih događaja koji spajaju ljude i inspirišu ih na solidarnost i zajedništvo;
• Prikupljaju sredstva od pojedinaca i kompanija na lokalnom nivou, koristeći razne tehnike koje će razviti u saradnji sa Trag fondacijom i njenim partnerima;
• Kako bi se zadobilo i očuvalo povjerenje javnosti, lokalne fondacije transparentno komuniciraju ciljeve zbog kojih su osnovani tematski i imenovani fondovi, količine novca koje su za njih prikupili, načine na koje su ta sredstva raspodjeljena kao i procese donošenja odluka o podržanim inicijativama. Svake godine, one izvršavaju nezavisnu finansijsku kontrolu i izdaju godišnje izvještaje koje sadrže informacije o radu, dodijeljenim donacijama i finansijskom stanju fondacije.

Kako se možete prijaviti za učešće na programu “Fondacija našeg kraja – Zajednica se pita!”?

Konkurs je trenutno zatvoren, pratite ovaj vebsajt za više informacija!

Ukoliko dolazite iz zajednice u kojoj ne postoji lokalna fondacija, prijavite neformalnu grupu koju čini minimalno troje ljudi tako što ćete popuniti prijavni formular i poslati ga Trag fondaciji do 29. januara 2021. godine do 17 sati.

Kako teče proces selekcije na programu?

Po zatvaranju konkursa, tim Trag fondacije čita sve prijave i pravi uži izbor prijavljenih neformalnih grupa koje će biti pojedinačno kontaktirane i uključene u procjenu kapaciteta kroz zoom intervjue. Nakon ove procjene, tim Trag fondacije pravi konačnu selekciju neformalnih grupa koje će postati dio programa i tako dobiti mogućnost da dalje rade na razvoju svojih kapaciteta i planova za osnivanje i razvoj lokalne fondacije.

U procjeni neformalnih grupa koje će dalje učestvovati u programu, tim Trag fondacije uzima u obzir raznovrsnost njihovog sastava i nivo povezanosti sa zajednicom, poznavanje lokalnih prilika, raspoloživih resursa u zajednici i mogućnostima njihovog korištenja, viziju razvoja zajednice i lokalne fondacije, postojanje preduzetničkog duha, dosadašnja iskustva u povezivanju ljudi i izgradnji povjerenja, želju za učenjem i inspirisanjem ljudi na akciju.

Koju vrstu podrške pruža Trag fondacija?

Svim učesnicima programa Trag fondacija pruža edukativnu i finansijsku podršku, kao i okvir za saradnju sa drugim fondacijama u zemlji i regionu. Tokom inkubacionog perioda, sve izabrane neformalne grupe dobijaju informacije, savjete, stručnu i mentorsku podršku neophodnu za kreiranje plana razvoja lokalne fondacije. Dodatno, izabrane grupe imaju zadatak da u lokalnoj zajednici prikupe 15.000 EUR koje Trag fondacija duplira* kako bi se stvorio fond za pokretanje fondacije.

Pored finansijske podrške, Trag fondacija dugoročno prati razvoj grupa u njihovim inicijalnim fazama i kasnije, nakon što se registruju kao lokalna fondacija. Trag fondacija nudi materijalnu, kao i nematerijalnu podršku u vidu individualnog savjetovanja, organizovanja nacionalnih i regionalnih online i offline događaja, studijskih posjeta drugim lokalnim fondacijama i pristup relevantnim međunarodnim mrežama.

*Za dupliranje novčanih sredstava od strane Trag fondacije isključivo se priznaju novčana sredstva koja su rezultat donacija od strane pojedinaca ili privrednih subjekata.

Da li na program može da se prijavi i već postojeća fondacija?

Na ovaj program ne mogu da se prijave već registrovane fondacije, jer je on namijenjen isključivo lokalnim fondacijama u nastajanju. Neformalne grupe koje budu selektovane da učestvuju u programu će formalno registrovati fondaciju tek kada se ispune kriterijumi programa i sprovedu svi pripremni koraci.

Da li je dovoljno samo popuniti formular za prijavu na program?

Konkurs je trenutno zatvoren, pratite ovaj vebsajt za više informacija!

Za prijavu na program je dovoljno popuniti formular koji se nalazi OVDE. Molimo vas da odgovorite na sva pitanja. Sve prijavljene neformalne grupe će dobiti potvrdu o prijavi na e-mail adresu koju ostave u prijavnom formularu, kao i informaciju o rezultatima konkursa.

Da li se ovaj program odnosi na cijelu Bosnu i Hercegovinu?

Program osnivanja novih lokalnih fondacija nije predviđen samo u zajednicama gdje već postoje lokalne fondacije, a to je Tuzlanski kanton. Nakon prvog konkursa u BiH, izabrane su grupe iz gradova: Sarajevo, Zenica i Bijeljina, te regija Birač i Borja. Za sljedeće konkurse, svi ostali kantoni, opštine ili gradovi dolaze u obzir.

Sva dodatna pitanja o programu “Fondacija našeg kraja” možete uputiti na e-mail: lokalnefondacije@tragfondacija.org